کاربرد روش‌های بیوتکنولوژی در افزایش بهره‌وری گیاهان دارویی (مقاله)

مقدمه
طبق برآوردی که توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) صورت گرفته است، بیش از 80 درصد مردم جهان (نزدیک به 5 میلیارد نفر)‌، برای درمان بیماری‌ها هنوز از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند. تقریباً یک چهارم داروهای تهیه‌شده‌ دنیا دارای منشأ گیاهی هستند که یا مستقیماً از گیاهان عصاره‌گیری شده‌اند و یا بر اساس ترکیب گیاهی،‌ سنتز شده‌اند.  
تعداد زیادی از فرآورده‌های دارویی مشهور از گیاهان به‌دست می‌آیند. مثلاً، معمول‌ترین مسکن، یعنی آسپرین، ‌از گونه‌های Salix (بید) و Spiraea به‌دست می‌آید. همچنین داروهای ضدسرطانی چون Paclitaxel و Vinblastine فقط از منابع گیاهی حاصل می‌شوند.
بنابراین استفاده از روش‌های بیوتکنولوژیک به‌ منظور تکثیر و افزایش توان ژنتیکی گیاهان دارویی و همچنین شناسایی سریع‌تر و دقیق‌تر ژنوتیپ‌هایی که فرآورده بیشتری تولید می‌کنند، می‌تواند بسیار مفید و از لحاظ تجاری سودآور باشد.
روش‌های مختلف بیوتکنولوژیک که می‌توانند در زمینه افزایش بهره‌ وری گیاهان دارویی به‌کار روند:
– کاربردهای کشت بافت در زمینه گیاهان دارویی
– مهندسی ژنتیک
– نشانگرهای مولکولی

جنبه‌های مختلف کاربرد کشت بافت

باززایی در شرایط آزمایشگاهی

تکثیر گیاهان در شرایط آزمایشگاهی، روشی بسیار مفید جهت تولید داروهای گیاهی باکیفیت است.
روش‌های مختلفی برای تکثیر در آزمایشگاه وجود دارد که از جمله‌ آنها، ریزازدیادی است. با ریزازدیادی می‌توان نرخ تکثیر را بالا برد و مواد گیاهی عاری از پاتوژن تولید کرد.
با این روش برای ایجاد کلون‌های گیاهی از تیره لاله در مدت 120 روز بیش از 400 گیاه کوچک همگن و یک شکل گرفته شد که 90 درصد آنها به رشد معمولی خود ادامه دادند.

باززایی از طریق جنین‌‌زایی سوماتیک (غیرجنسی)

تولید و توسعه مؤثر جنین‌های سوماتیک، پیش‌نیازی برای تولید گیاهان در سطح تجاری است. . بنابراین در این حالت با توجه به پتانسیل متفاوت سلول‌های مختلف در تولید یک ترکیب دارویی، می‌توان گیاهانی با ویژگی برتر نسبت به گیاه اولیه تولید نمود.

حفاظت گونه‌های گیاهان دارویی از طریق نگهداری در سرما

نگهداری در سرما، یک تکنیک مفید جهت حفاظت از کشت‌های سلولی در شرایط آزمایشگاهی است. لذا این تکنیک می‌تواند روشی مفید جهت حفاظت از گیاهان دارویی در معرض انقراض و بویژه جهت نگهداری کشت‌های سلولی گیاهان دارویی تولیدکننده آلکالوئید همچون A. belladonna , Hyoscyamus sppو… است.

تولید متابولیت‌های ثانویه از گیاهان دارویی

در سال 1956 بود که یک شرکت دارویی در کشور آمریکا اولین پتنت را در مورد تولید متابولیت‌ها با استفاده از کشت توده‌ای سلول‌ها منتشر کرد. کول و استابو (1967) و هبل و همکاران (1968) توانستند مقادیر بیشتری از ترکیبات ویسناجین (Visnagin) و دیوسجنین (Diosgenin) را با استفاده از کشت بافت نسبت به حالت طبیعی (استخراج از گیاه کامل) به‌‌دست آورند.

دانلود متن کامل مقاله