نانوذرات و دارورسانی از طریق پوست

به منظور بهبود انتقال داروها از طریق پوست فناوری های متنوع شیمیایی و فیزیکی ابداع شده اند. یک نمونه از این فناوری ها بکارگیری نانوذرات در دارورسانی است. برای بهینه‏ سازی دارورسانی می بایست ابتدا با فیزیولوژی پوست آشنا شد و روش هایی را که متناسب با سلول های این ساختار گسترده بر بدن است، استفاده نمود. با توجه به اندازه بسیار کوچک راه های ورود ترکیبات به پوست (کمتر از 10 نانومتر)، برای تهیه‏ فرمولاسیون های نانوذرات باید از ترکیباتی استفاده شود که بتوانند به ورود مواد به لایه های عمیق تر پوست کمک ‏کنند. ترکیباتی مانند سورفاکتانت‏ها در فرمولاسیون نانوذرات به‏ عنوان عاملی برای بهینه‏ سازی جذب مواد از خلال پوست شناخته شده اند. به همین دلیل است که در ساختمان بیشتر نانوذراتی که قابلیت مصرف موضعی یافته اند (مانند نانوذرات لیپیدی و نانوذرات پلیمری)، از سورفاکتانت ها استفاده شده است.
 

نانوذرات و دارورسانی به ریه

بیماری‏های ریه در بین شایع ترین و کشنده ترین بیماری‏هایی هستند که با آنها روبرو می‏شویم. سیستم تنفسی به محیط خارج راه دارد در نتیجه باید علیه عوامل عفونی خارجی محافظت شود. ذرات با عبور از راه‏های هوایی به سمت پایین بامخاط تنفسی، مژک ها و شاخه ‏های ریه روبرو می‏شوند که ذرات بزرگتر از 5 میکرومتر را در خود نگه می‏دارند و اجازه‏ ی عبور به سمت پایین تر و حبابچه ها را، که محل اصلی تبادل مواد با خون است، به آنها نمی دهند. به‏ علاوه ریه سرشار از ماکروفاژ است که هر جسم خارجی وارد شده به ریه را خنثی می‏کند.
 

نانوذرات و دارورسانی به چشم

داروهایی که برای درمان بیماری های چشم به کار می روند اغلب مدت زمان ماندگاری و تماس کمی در چشم دارند. داروهای چشمی باید به گونه ای فرموله شوند که موجب تحریک و تاری دید بیمار نگردند. از طرفی داروهای رایج موجود در بازار با وجود داشتن ویژگی های مثبت مانند عدم التهاب زایی و عدم تحریک چشم، ماندگاری کمی دارند و همین امر موجب می شود که بیمار مجبور به استفاده ی مکرر از دارو در طول روز شود. این مشکلات محققان را به سمت استفاده از نانوذرات سوق داد تا با بهینه سازی فرمولاسیون های نانوذرات لیپیدی و پلیمری، علاوه بر ماندگاری بیشتر دارو در چشم امکان استفاده از داروهای نوین (مانند داروهای چربی دوست که قبلا به سختی وارد فرمولاسیون های چشمی می شدند) را نیز فراهم آورند.

 

لیپوزوم و کاربرد آنها در دارورسانی (2)

یپوزومها – حبابهای فسفولیپیدی میکروسکوپی با ساختار غشاء دولایه ای- توجهات زیادی را در طی ۳۰ سال گذشته به عنوان حاملهای دارویی با پتانسیل بالا ، به خود معطوف کرده اند. اخیرا پیشرفتهای جدیدی در حوزه داروهای لیپوزومی به دست آمده است. این طیف از پیشرفتهای جدید، از محصولات ثابت شده کلینیکی گرفته تا کاربری های تجربی جدید با ژن رسانی و درمان سرطان را شامل می شود. زیست سازگاری و قابلیت حمل داروهای هیدروفیل و لیپوفیل، لیپوزومها را به یکی از مطلوب ترین حاملها در سیستم دارورسانی نوین(Novel Drug Delivery System) تبدیل کرده است. امروزه داروهای ضد سرطان جدیدی مانند دااونوروبیسین (daunorubicin) و دوکسوروبیسین (doxorubicin) که از لیپوزومها بعنوان حامل دارویی استفاده میکنند کاربردهای بالینی یافته اند. امید است که در آینده ی نه چندان دور، این سیستمهای دارورسانی نوین بر پایه لیپوزوم، گره گشای درمان بسیاری از بیمارانی باشدکه بیماری آنها در حال حاضر امکان درمان ندارد. در این مقاله به کاربردهای متنوع لیپوزومها در پزشکی و بویژه دارورسانی پرداخته، و در انتها، مزایا ومعایب این سیستمهای دارورسانی بر پایه لیپوزومها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

 

لیپوزوم و کاربرد آنها در دارورسانی (1)

لیپوزوم‌ به یک وزیکول‌میکروسکوپی شامل دولایه‌ی فسفولیپیدی گفته میشودکه یک فضای مائی را احاطه نموده است. ضخامت این لیپید دولایه بطور معمول بین 3 تا 6 نانومتر میباشد ولیپوزومهای تشکیل شده از آنها میتوانند قطری بین 50 نانومتر تا 50 میکرومتر داشته باشند [1]. لیپوزوم هابه دلیل خصوصیات آمفیپاتیک (دوگانه دوست) عناصر سازنده آن، امکان دارو‌رسانی هم دارو‌های هیدروفیلو هملیپوفیل رافراهم می نمایند.
 

نانوذرات و دارورسانی به مغز

مغز انسان حساس‏ترین و پیچیده‏ترین عضو در بدن است که توسط سدی بسیار کارآمد به نام سد خونی- مغزی (Blood Brain Barrier, BBB) محافظت می‏شود. این سد به خوبی قابلیت دفاع از سلول‏های مغزی را در برابر محتویات خون و ترکیبات سمی موجود در آن دارد. اما همین سد ورود داروها به مغز را نیز محدود می‏نماید. برای دسترسی داروها به بافت مغز می‏توان از تزریقات داخل نخاعی استفاده کرد که البته محدود به نواحی خاصی از مغز است و روشی تهاجمی محسوب می‏شود. روش‏های غیر تهاجمی دسترسی به مغز بهترین راه دارورسانی به آن هستند. با توجه به سطح تماس زیاد خون با مغز (حدود 20 متر مربع) انتظار می‏رود داروها از این راه قابلیت جذب داشته باشند. در این میان نانوداروها برای انتقال داروهایی که نفوذ کمی به سلول‏های مغزی دارند استفاده می‏شوند. با توجه به اندازه‏ی کوچک این ذرات، آنها آزادانه در عروق خونی حرکت می‏کنند و به بافت مغزی وارد می‏شوند.