تفاهم نامه ملی تراریخته (محصولات تغییرشکل یافته ژنتیکی) ایران 1400-1395

پس از بررسی های متعدد و برگزاری جلسات کارشناسی در سطوح  عالی علمی و دانشگاهی و تجزیه و تحلیل رفتار کشورهای پیشرفته جهان توسط پژوهشکده مجازی بیوتکنولوژی پزشکی و با توجه به اختلاف نظر میان دانشمندان کشور در زمینه محصولات تراریخته (تغییرشکل یافته ژنتیکی موسوم به GMO –LMO) و جهت بهره‌گیری مفید از این فناوری در تولید محصولات مختلف کشاورزی،   برای تجمیع نظرات دانشمندان ایرانی حول محورهای منطقی، تفاهم نامه ملی تعلیق  واردات  و  رها سازی و تولید محصولات تراریخته در ایران به مدت 5 سال و همچنین به طور همزمان توسعه دانش و فناوری تراریخته تا مرزهای دانش و ارزیابی علمی  اثرات آن بر سلامت انسان،  محیط زیست و سایر محصولات کشاورزی، تنوع زیستی و ژنتیکی و تدوین مقررات و آیین نامه ها مربوطه، مواضع اصولی ما برای آگاهی افکار عمومی و جامعه نخبگان در این زمینه به شرح مفاد ذیل اعلام می‌شود. امید است با توافق بر این اصول، اختلافات موجود پایان یافته و با اتحاد و همدلی جهت بررسی علمی این فناوری، نتایج حاصل از این تفاهم نامه در عرصه های مورد نیاز کشور استفاده شود.

مفاد تفاهم نامه :

1- ما دانشمندان عرصه زیست فناوری اذعان داریم که مهندسی ژنتیک و فناوری تراریخته، ابزار و دانشی ارزشمند است که در صورت رعایت مقررات و موازین ملی و بین‌المللی در مراحل آزمایشگاهی و تجاری و در گلوگاه های ارزیابی و صدور مجوز می‌تواند کمک مؤثری به رفع مشکلات غذایی و بهبود کیفیت محصولات و همچنین سلامت محیط‌زیست و منابع طبیعی نماید.

2- ما اصرار داریم که «تحقیق و  توسعه در علوم و نسل های نوین فناوری تراریخته» در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی کشور با قوت هرچه تمام‌تر ادامه یابد؛ همچنین معتقدیم که مرحله بعد از آزمایشگاه (یعنی مرحله آزمایش ریسک) در «گلخانه‌های مجهز با سطح ایمنی 3( BSL3)» به‌طور کامل اجرایی شود؛ تا کشور از علوم و فناوری‌های روز دنیا عقب نماند.

3- توافق می شود به مدت 5 سال واردات، تولید و کشت بذرهای تراریخته محصولات کشاورزی در کشور تعلیق و ممنوع شود؛ همچنین در این فرصت بررسی های لازم در ابعاد مختلف علمی و ایمنی این محصولات صورت گرفته و تمام مستندات و تجارب سایر کشورها با دقت بررسی گردد تا برخی ابهامات موجود در حوزه ایمنی این محصولات رفع شده و  برای رهاسازی، تولید و وارادات این محصولات تصمیم ملی مقتضی اتخاذ گردد.

تبصره: درصورت ضرورت و یا اجبار نسبت به واردات برخی محصولات یا فرآورده‌ها و نهاده‌های حاوی تراریخته، وارد‌کننده ملزم به اظهار تراریختگی باشد. همچنین این محصولات نباید درصد تراریختگی بیش از 1درصد داشته باشند.

4- ما تأکید داریم سازمان غذا و دارو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، گمرکات، مراکز قرنطینه و سایر مراکز نظارتی مرتبط، به آزمایشگاه‌های تشخیصی و کیت های تشخیص سیار و سریع تراریخته مجهز شده و گلوگاه های تجاری‌سازی این امر مانند گمرکات مورد ارزیابی منظم قرار گیرند.

5- در صورت اظهار تراریختگی یا درصورت مثبت بودن نتیجه آزمایش در گمرکات کشور برای آگاهی مخاطب روی محصول برچسب تراریخته نصب شود و واردکنندگان متخلفی که اظهار نکنند، مجازات شوند.

6- در این 5 سال ضروری است بر اساس سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب  برای «محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک» استانداردهای ملی تهیه و تدوین شده و تمهیدات لازم برای توسعه این محصولات اندیشیده شود.  همچنین در محصولات کشاورزی عادی نیز از روش های کم‌ضرر مقابله با آفات و همچنین کودهای زیستی جهت کاهش سموم و مواد شیمیایی استفاده شود.

7- «نقد و بررسی علمی و فنی» جنبه‌های مختلف محصولات تراریخته توسط اساتید و متخصصین آزاد است. در این عرصه دانشمندان و انجمن های علمی باید با حفظ وحدت و همدلی در راستای «حفظ سلامت مردم» و «حفظ محیط زیست» از هر نوع برخورد غیر علمی از قبیل برچسب زنی،  برخورد سیاسی، تهاجم رسانه‌ای، توهین و حمله علیه یکدیگر،  ممانعت از بحث علمی،  تهدید و ارعاب و اخراج دانشمندان و ... بپرهیزند. در این زمینه توصیه به حفظ و رعایت اخلاق علمی ضروری است.

8- با توجه به وجود سلایق متنوع در جامعه  و حق طبیعی برای اظهارنظر شخصی،  موافقت یا مخالفت با محصولات تراریخته حق طبیعی دانشمندان و مردم است. طبیعی است حق اظهار نظر برای تشکل های مردمی سلامت  و زیست‌محیطیِ مخالف یا موافق تراریخته، محترم شمرده می شود.

9- رسانه‌های کشور با اطلاع‌رسانی علمی و فرهنگ‌سازی جهت آگاهی مردم درمورد این محصولات،  سبب رشد فرهنگی جامعه و توسعه علم و فناوری مفید و سالم شوند.

10- ضروری است هر نوع ضعف و کاستی در قوانین و مقررات  و همچنین زیر ساخت های مورد نیاز توسعه ایمن این محصولات در کشور مرتفع گردد تا پس از پایان 5 سال با اخذ تصمیمات مقتضی، مشکلی در بُعد اجرا وجود نداشته باشد.